Obraćanje ministra inostranih poslova Republike Azerbejdžan na Segmentu na visokom nivou koji se sprovodi u okviru Mediteranske konferencije OEBS-a 2017. godine

Govor ministra inostranih poslova Republike Azerbejdžan Elmara Mammadyarova pod nazivom "Unapređenje sigurnosti i saradnje na Mediteranu u doba velikih kretanja migranata i izbjeglica" održanog na Segmentu na visokom nivou u okviru Mediteranske konferencije OEBS-a 2017. godine
(Palermo, 24. oktobar 2017.)

Ekselencije,
dame i gospodo,

želio bih da se zahvalim našim prijateljima iz Italije, posebno ministru Alfanu, na organizaciji Mediteranske konferencije OEBS-a 2017. godine.Tema ovogodišnje konferencije je često prisutna na dnevnom redu međunarodne zajednice zbog složenosti problema i hitnosti njegovog rješavanja. Dijelimo mišljenje da je ova pojava zaista višestruk izazov koji će u dogledno vrijeme uticati na sigurnost ne samo Mediterana, već i cijelog OEBS-a. Kao što je izjavio generalni sekretar UN Antonio Guterres na 72. sjednici Generalne skupštine, „izbjeglice, interno raseljena lica i migranti nisu problem; problem leži u sukobu, progonu i beznadežnom siromaštvu.“ Zaista, broj ljudi koji napuštaju svoje domove dostigao je 65,6 miliona, što je bez presedana, a još uvijek se ne nazire izlaz za previše neriješenih sukoba koji nastavljaju da dovode do raseljavanja i ljudskih patnji.

Iako novinske naslovnice tretiraju probleme stradanja izbjeglica i migranata,  međunarodna zajednica ne smije smetnuti s uma ni milione interno raseljenih muškaraca, žena i djece kao još jedne sukobima pogođene grupacije koja raseljena po različitim dijelovima svijeta još uvijek čeka na razrješenje svog statusa.

Iz Agencija za izbjeglice Organizacije ujedinjenih nacija objavljeno je da je ukupan broj interno raseljenih lica dostigao 41 milijun širom svijeta, što je najveća zabilježena cifra. Azerbejdžan u potpunosti podržava sve napore koji imaju za cilj povećanje vidljivost stradanja interno raseljenih lica. Stavka o  interno raseljenim licima u Agendi 2030, cilj koji je postavljen u Agendi za čovječanstvo, a odnosi se na smanjenje broja interno raseljenjih za najmanje 50 procenata do 2030. godine, kao i Njujorška deklaracija za izbjeglice i migrante, koja ukazuje na potrebu za promišljanjem djelotvornih strategija kako bi se osigurala adekvatna zaštita i pomoć za interno raseljena lica i spriječilo ili umanjilo takvo raseljavanje, svakako su pravi potezi, ali očigledno nisu dovoljni. Ozbiljna situacija miliona raseljenih zahtijeva veliku pažnju, preispitivanje pristupa prevenciji, imenovanje osnovnih uzroka, kao i zajedničku akciju na svim nivoima. Smatramo da bi OEBS trebalo da se koristi i kao platforma za izradu sveobuhvatnog odgovora OEBS-a usmjerenog na zaštitu prava interno raseljenih lica.

Osjetljivost Azerbejdžana za pitanje interno raseljenih lica je razumljiva. Raseljavanje u mojoj zemlji je posljedica trenutne vojne agresije i okupacije Nagorno-Karabaha i sedam drugih okolnih područja Azerbejdžana od strane Jermenije što je očigledno kršenje međunarodnog prava i relevantnih rezolucija Vijeća sigurnosti UN-a. Grubim kršenjem humanitarnog prava, Jermenija je sprovela politiku etničkog čišćenja protiv gotovo milion azerbejdžanskih civila na okupiranim teritorijama Azerbejdžana i same Jermenije. Na taj način Azerbejdžan se svrstao u zemlje sa najvećim brojem interno raseljenog stanovništva po glavi stanovnika u svijetu. Trenutno, broj raseljenih i izbjeglica premašuje 1,2 miliona kao rezultat povećanja raseljene populacije. Jedino rješenje za problem raseljavanje je bezbjedan i dostojanstven povratak u domove, što je i osnovni  prioritet moje Vlade.

Dok se ne dostigne konačno rješenje pitanja raseljenih, moja Vlada nastavlja da poboljšava uslove života raseljenih lica. Tokom poslednjih dvadeset godina uloženo je oko 6 milijardi USD, što je rezultiralo značajnim smanjenjem siromaštva i nezaposlenosti među interno raseljenim. Do sada je više od 250.000 raseljenih dobilo nove kuće i stanove. Međutim, pomenute mjere nemaju za svrhu trajnu integraciju među lokalnim stanovništvom, s obzirom na to da sama interno raseljena lica za jedinu poželjnu opciju  smatraju dobrovoljan povratak u mjesta porijekla uz garancije bezbjednosti.

S tim u vezi, azerbejdžanska Vlada je razvila sveobuhvatan program repatrijacije pod nazivom "Veliki povratak" koji umogućava raseljenim licima da ostvare svoje pravo na dobrovoljno, bezbjedno, sigurno i dostojanstveno vraćanje u svoje domove i pristupanje imovinu, čim Jermenija povuče svoje trupe sa okupiranih teritorija Azerbejdžana.

Dame i gospodo,

Molimo da se obrati pažnja na još jedan uzrok zabrinutosti Azerbejdžana, a to je pokušaj nekih političkih lidera da zloupotrijebe stradanja migranata u svoje zlonamjerne interese, dok se međunarodna zajednica bori da pronađe efikasne načina izlaska iz migracione krize. Politika koju sprovedi Jermenija, a koja je usmjerena na preseljenje Jermena iz Sirije na okupirane zemlje Azerbejdžana, predstavlja tešku povredu međunarodnog humanitarnog prava, posebno IV Ženevske konvencije 1949 i Dopunskih protokola  i očigledan je pokušaj zloupotrebe ljudske patnje u nezakonite svrhe.

Ove politike i prakse koje Jermenija sprovodi na okupiranim teritorijama, uključujući pokušaje promjene ekonomskog, kulturnog i demografskog karaktera okupiranih teritorija, ukazuju na namjeru da se spriječi povratak u svoje domove protjeranog azerbejdžanskog stanovništva i da se dalje nastavi aneksija azerbejdžanske teritorije. Vrijedi napomenuti da je Evropski sud za ljudska prava u svojoj presudi za slučaj Chiragov i drugi protiv Jermenije potvrdio pravo raseljenih lica da se vrate svojim kućama i pozvao na poštovanje međunarodnog humanitarnog prava i odredbi zakona o ljudskim pravima koje se odnose na imovinska prava. Sud je naglasio da tekući pregovori u okviru Minske grupe OEBS-a ne pružaju pravno uporište za uplitanje u prava interno raseljenih Azerbejdžanaca i podsjetio na obaveza Jermenije prema Azerbejdžancima koji su bili primorani da napuste domove u toku sukoba. Stoga, odluka suda ukazuje na nezakonitost bilo kakvog navodnog prenosa imovine na okupiranim teritorijama. Snažna međunarodna i javna osuda ilegalnih aktivnosti na okupiranim teritorijama Azerbejdžana može ozbiljno narušiti namjere rukovodstva Jermenije da konsoliduju postojeći status-quo i može pospješiti perspektive za mirno rješavanje sukoba.