Saopštenje za javnost Diplomatskog predstavništva povodom 31. godišnjice od događaja koji je u historiji zabilježen kao Crni januar

Dešavanja koja će dovesti do januarske tragedije 1990. godine započela su još 1987. kada je masovno protjerivanje Azerbejdžanaca sa svojih historijskih zemalja u Armeniji, kao i pokušaj prisajedinjavanja Nagornog Karabaha Armeniji, poprimilo široke razmjere. Umjesto da suzbija napetost koja je eskalirala, sovjetsko rukovodstvo je počinilo neviđen zločin protiv azerbejdžanskog naroda. U noći između 19. i 20. januara, po direktnom naređenju generalnog sekretara Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza Mihaila Gorbačova, u Bakuu i u druge oblasti Azerbejdžana uvedene su vojne jedinice Sovjetske armije koje su počinile masovne zločine nad civilnim stanovništvom, koristeći tešku vojnu opremu i razne vrste naoružanja. Specijalne snage sovjetske vojske i veliki kontingent unutrašnjih trupa zauzeli su Baku uz provođenje nezapamćene okrutnosti i krvoprolića bez presedana. Prije nego što je uvedeno vanredno stanje, vojnici su nemilosrdno ubili 82 osobe, a 20 osoba je smrtno ranjeno. Nakon uvođenja vanrednog stanja, 21 osoba je ubijena u Bakuu u roku od nekoliko dana. U regijama i gradovima u kojima nije proglašeno vanredno stanje, ubijeno je još 8 ljudi – 25. januara u Neftčali i 26. januara u Lankaranu.

Tako je kao rezultat ilegalnog ulaska trupa u Baku i susjedna područja ubijena 131 osoba, a 744 osoba je ranjeno. Među poginulima su žene, djeca i starci, kao i radnici hitne pomoći i policajci.

Ilegalni ulazak trupa praćen je masovnim hapšenjima civilnog stanovništva. Tokom operacija u Bakuu i drugim gradovima i regionima, nezakonito je uhapšena 841 osoba, od čega je 112 osoba poslato u zatvore po raznim gradovima SSSR-a. Vojnici su otvorili vatru na 200 kuća, 80 automobila, uključujući i vozila hitne pomoći, a velika količina državne i lične imovine uništena je u požarima usljed upotrebe zapaljivih sredstava.

Dejstva sovjetskih trupa nalikovala su zločinima koji su osuđeni pred Međunarodnim vojnim sudom 1945. i 1946. u postupku koji je ostao zabilježen u historiji kao Nirnberški proces.

Žrtve koje su stradale u toku januara 1990. simbolično se nazivaju “šehidi 20. Januara”, a u Azerbejdžanu se čuva sjećanje na 150 šehida 20. januara.

Odmah nakon tragedije, 21. januara 1990. godine, općenacionalni lider Azerbejdžanskog naroda Hejdar Alijev, zajedno sa članovima porodice, došao je u stalno predstavništvo Azerbejdžana u Moskvi kako bi pokazao solidarnost sa svojim narodom, izrazivši snažan protest protiv krvave akcije koju je izvelo rukovodstvo SSSR-a. 20. novembra iste godine, na zasjedanju Vrhovnog medžlisa Nahčivanske Autonomne Republike, nacionalni lider Hejdar Alijev ocijenio je januarsku tragediju kao zadiranje u suverena prava azerbejdžanskog naroda.

Januarska tragedija, koja je postala općenarodna žalost, istovremeno je ukazala na nepobjedivu snagu volje i otpornost azerbejdžanskog naroda. Uprkos okrutnosti i bezobzirnosti sovjetske vojske i uvođenju vanrednog stanja u Bakuu, Azerbejdžanski narod je održao povorku žalosti 22. januara na glavnom trgu Azadlig kako bi odao poštu šehidima koji su stradali 20. januara. Oko 2 miliona ljudi učestvovalo je u sahrani na šehidskom mezarju. Na zahtjev naroda sazvana je vanredna sjednica Vrhovnog sovjeta Azerbejdžanske SSR i usvojena je rezolucija o ukidanju vanrednog stanja u gradu Bakuu, iako većina čelnika Republike, bojeći se bijesa naroda, nije sudjelovala na ovoj sjednici.

Ovaj epohalni događaj, koji je imao je presudan utjecaj na formiranje Azerbejdžanskog nacionalnog identiteta, postao je prekretnica u obnovi državne nezavisnosti. Nakon ove tragedije, narodnooslobodilački pokret potpuno se pretvorio u političku stvarnost, jer je narod svoju budućnost vidio isključivo u nezavisnom Azerbejdžanu.

29. marta 1994. godine, na inicijativu općenacionalnog lidera Hejdara Alijeva, tragedija od 20. januara prvi put je dobila političku i pravnu potvrdu na nivou najvišeg zakonodavnog tijela – Milli Medžlisa.

Narod Azerbejdžana čuva sjećanje na mučenike 20. januara. Svake godine se obilježava godišnjica tragedije masovnim manifestacijama. Građani posjećuju mezarje gdje su sahranjeni borci za nezavisnost i na njihove grobove polaže crvene karanfile, koji su postali simbol tragedije, na taj način odajući poštu žrtvama uz duboku osudu počinioca ove tragediju.

Svake godine, 20. januara u 12:00 po bakuskom vremenu na cijeloj teritoriji Azerbejdžana minutom ćutanja odaje se pošta šehidima 20. januara , s brodova, vozova i automobila oglašavaju se sirene, a državne zastave spuštaju se na pola koplja.